اهميت و مراتب ولايت پذيري

ولايت پذيري در مكتب اسلام ناب محمدي(صلی الله و علیه و آله) همچون ديگر امور عبادي داراي مراتب و حد و نصاب تخصيصي است.
ولايت در مكتب اسلام و جهان بيني توحيدي از چنان جايگاه والايي برخوردار است كه، بزرگان و علماي اسلام از آن به عنوان ركن و اساس توحيد و دژ مستحكم الهي ياد كرده اند1.
مفسر كبير قرآن و بزرگ اسلام شناس دوران حضرت علامه طباطبايي(ره) صاحب تفسير الميزان، در كتاب شيعه در اسلام فرموده اند: «توحيد بدون اعتراف به امام و ولي درست نيست2» و دليل اين ادعا را اين گونه بيان فرموده اند: «چون توحيد اعتراف به ذات موصوف به صفات حميده مانند عالم و قادر است و از جمله صفات حميده كه جزو توحيد است، اين است كه خداوند داراي اولياء است3»
روايت شده زماني كه حضرت علي ابن موسي الرضا عليه السلام، به اجبار مأمون ملعون، از مدينه به استقبال شهادت مي رفت و عازم مرو بود؛ در شهر نيشابور كه عده زيادي به استقبال آن حضرت آمده بودند، به خواست مردم توقف كوتاهي نمود، و براي هدايت مردم به سمت توحيد و احراز غاصبانه بودن حكومت عباسيان و اينكه حكومت و خلافت، فقط حق دوازده امام بر حق شيعه است، حديث مشهوري بنام سلسله الذهب بيان فرمودند.
اين حديث از جمله احاديث قدسي است كه به قول دانشمندان علوم اسلامي و متخصصين علم حديث، راويان آن طلايي است و حديثي محكم تر از اين حديث در عالم حديث وجود ندارد.
امام رضا(ع) از پدر بزرگوارش امام موسي كاظم(ع) و ايشان از پدرش امام صادق(ع) و ايشان از پدرش امام باقر(ع) و ايشان از پدرش امام سجاد(ع) و ايشان از امام حسين(ع) و ايشان از برادرش امام حسن(ع) و ايشان از پدرش امام علي(ع) و ايشان از پيامبر اسلام(ص) و ايشان از جبرئيل و جبرئيل از خداوند عزوجل نقل فرموده اند: كه خداوند متعال فرموده اند:
«كلمه لا اله الا الله حصني فمن قالها دخل حصني و من دخل حصني امن من عذابي4»
يعني (كلمه طيبه «لا اله الا الله») قلعه مستحكم و دژ استوار من است، هر كس آن را بگويد، در اين قلعه و دژ استوار داخل مي شود، و اگر در آن وارد شد از عذاب روز رستاخيز در امان خواهد بود.
در ادامه اين روايت آمده است، وقتي كه امام رضا(ع) مي خواستند به حركت خود ادامه دهند در حاليكه سوار بر مركب بودند، فرمودند: «به شرطها و شروطها و انا من شروطها» يعني درست است كه شعار توحيد و كلمه طيبه لااله الا الله حصن يا قلعه مستحكم خدا است. و هر كس آنرا به زبان بياورد و داخل اين قلعه شود از عذاب خدا در امان خواهد بود، اما تحقق اين امر يك شرط دارد، و آن شرط خود امام رضا(ع) است. يعني شرط پذيرش ادعاي توحيد از هر انساني، پيروي از امام حق و پرهيز و رويگرداني از امام باطل و طاغوت و طاغوتيان است. يعني قبولي توحيد مشروط بر ولايت پذيري و اطاعت از يك امام و ولي منصوب شده از طرف خدا آن هم ولي زنده و حي و حاضر است.
در عيون الاخبار الرضا شيخ صدوق مشابه اين روايت اين گونه آمده است: «... ولايه علي بن ابي طالب حصني فمن دخل حصني امن من عذابي5» علما و دانشمندان علوم ديني حديث سلسله الذهب را مختص ولايت دوازده امام بر حق شيعه مي دانند. و توحيد هر كس را كه از زير ولايت دوازده امام بر حق شيعه شانه خالي كرده و امامت و ولايت دوازده امام بر حق شيعه را، به هر دليلي انكار نموده يا قبول نكرده اند، و به جاي اطاعت از امام معصوم و والي منصوب از طرف خدا، به اطاعت از امام و حاكم جور و غاصب روي آورده اند؛ توحيد چنين افرادي بنا به تعاريفي كه از توحيد در ربوبيت تشريعي ارائه شد؛ ناقص بوده و چنين افرادي مرتكب شرك در طاعت و شرك در ربوبيت تشريعي خداوند شده اند.6
ممكن است سؤال شود كه اين اصل درباره امام معصوم ثابت است و چه ارتباطي با عصر ما (عصر غيبت) و زماني كه ما به امام معصوم و منصوب از طرف خدا دسترسي نداريم دارد؟
اكثريت قريب به اتفاق دانشمندان علوم ديني براي پاسخ به چنين سؤالي، به حديث مقبوله عمربن حنظله كه از امام صادق(ع) روايت شده استناد مي كنند.
حديث مقبوله عمربن حنظله، حديثي طولاني است ولي آن قسمت كه مورد استناد و نياز مبحث ماست، كه در اصل مغز و پيام ويژه حديث است از اين قرار است كه: عمربن حنظله مي گويد: از امام صادق عليه السلام سؤال كردم، وقتي ما به شما در امور حكومتي دسترسي نداريم چه كار كنيم؟ اگر اختلافي در مورد ارثي يا مسأله ديگري، پيش آمد به طوري كه به قضاوت قاضي نياز شد و به شما دسترسي نداشتيم چه كار كنيم؟
امام صادق در جواب فرمودند: به فقهاي جامع الشرائط مراجعه كنيد و بعد از بيان صفات و ويژگي هاي فقهاي جامع الشرايط فرمودند: «... فاني قد جعلته عليكم حاكما فاذا حكم بحكم و لم يقبله منه فانما بحكم الله استخف و علينا رد و الراد علينا كافر راد علي الله و هو علي حد من الشرك بالله.7..»
اين سخن حضرت به چه معناست؟ اينكه مي فرمايند: رد كردن حكم فقيه جامع الشرايط، حكم شرك را دارد يعني چه؟ كسي كه حكم فقيه جامع الشرائط را رد مي كند، نمي گويد: دو خدا وجود دارد؛ بلكه مي گويد: حكم اين فقيه را قبول ندارم. اين فقيه هم نه خدا، نه پيغمبر و نه امام معصوم است؛ بلكه يك فقيه است؛ چرا بايد انكار حكم او باعث شرك شود؟
اگر بيان قبل در ذهن شما باشد و مقدار بيشتري آن را تحليل كنيد، معلوم مي شود كه اين مطلب هم از آن به دست مي آيد؛ چراكه وقتي اطاعت امام معصوم واجب است، و او فرمود: من فلاني را وكيل يا حاكم يا نائب خودم قراردادم و بايد از او اطاعت كنيد، اطاعت او چه حكمي دارد؟ وقتي اميرالمؤمنين عليه السلام شخصي مثل مالك اشتر را تعيين مي كنند و مي گويند: او را عامل قرار دادم و اطاعت او بر شما لازم است، چه كار بايد كرد؟ در اين صورت اطاعت مالك اشتر واجب مي شود چرا؟ چون اطاعت امام معصوم است، چرا اطاعت امام معصوم واجب است؟ چون اطاعت خداست؛ اين حكم، مصداق ربوبيت تشريعي الهي است. خدا فرموده است: امام معصوم بايد حاكم باشد، و وقتي امام فرمود: «در مرتبه نازل تر حاكم شما ولي فقيه است»، اطاعت از او، از مصاديق اطاعت از ربوبيت تشريعي الهي مي شود. در اين صورت اين سخن كه انكار حكم او در حد شرك به خداست (هو علي حد من الشرك بالله) معنا پيدا مي كند.
تا اينجا به اجمال با اهميت ويژه و جايگاه والاي ولايت و ارتباط آن با توحيد آشنا شديم.
آيا هر كس بتواند چنين تعريفي از ولايت و جايگاه آن در مكتب اسلام و نظام اسلامي ايران ارائه دهد مي توان او را ولايت پذير يا ولايت مدار تلقي نمود؟
قطعاً پاسخ منفي است. چراكه ولايت شناسي تا ولايت مداري و ولايت مداري تا ولايت پذيري فاصله هاي زيادي باهم دارند. ممكن است برترين و برجسته ترين افراد در امر ولايت پذيري؛ نتوانند تعريفي درخور ولايت و يا تعريفي كه علما و تحصيل كردگان حوزه و دانشگاه، از ولايت ارائه مي دهند، از خود ارائه دهند كه نمونه هاي آن را بارها و بسيار در طول تاريخ انقلاب اسلامي و قبل از آن در تاريخ اسلام ديده ايم.
كارگران، كشاورزان، صنعتگران و دانش آموزان نوجواني كه در هشت سال دوران دفاع مقدس، به اسوه هاي ولايت پذيري در تاريخ اسلام معرفي شده اند، ممكن است به علت كم سوادي و عدم تحصيلات عالي و تكميلي، نتوانند آن گونه كه شيوه اساتيد حوزه و دانشگاه است، تعريف كلاسيكي از ولايت و ولايت پذيري ارائه دهند. اما در عمل، هيچ استاد حوزه و دانشگاهي در ولايت پذيري به پاي آنها نرسيده و نخواهد رسيد.
كسي كه مي تواند به طور كلاسيك و مطابق اصول فلسفه و كلام، به شيوه متكلمين و فلاسفه، ولايت را تعريف و تشريح و تفسير نمايد، به او ولايت شناس مي گويند كه از اينگونه ولايت شناسها در سازمان هاي جاسوسي موساد و سيا زياد وجود دارد.
ولايت شناسي يا معرفت نسبت به ولايت از بديهيات و مقدمات امر ولايت پذيري است. ليكن ولايت شناسي يا معرفت نسبت به ولايت، كه موردنظر ما است و آن را، جزو مراتب و حد و نصاب و درجات ولايت پذيري مي دانيم در يك تعريف خشك و بي روح، يا در يك شناخت بدون عمل خلاصه نمي شود.
معرفت و شناخت موردنظر ما نسبت به ولايت، معرفت و شناختي است كه، ما را به حق ولايت برساند، و عارف به حق ولايت نمايد.

حق ولايت

حق ولايت اين است كه، ما معرفت و شناخت پيدا كنيم كه، ولايت در سرنوشت ما و در دينداري ما و در دنيا و آخرت ما، چه نقشي دارد. و ما در مقابل مقام عظماي ولايت، چه تكاليف و شرح وظايفي داريم.
بديهي است، هر وقت ما با جايگاه ولايت در دين و زندگي خود آشنا شديم و تكاليف خود را در مقابل ولايت شناختيم و آزادانه و آگاهانه و به قصد تقرب و تكميل توحيد خود، بلاقيد و شرط، حتي زماني كه امر ولايت برخلاف ميل و نظر ما است نسبت به انجام آن قيام نموديم؛ تازه مي توانيم ادعا كنيم كه ولايت شناس هستيم كه در اين صورت نيز، تا ولايت پذيري راه زيادي خواهيم داشت.
از محضر علامه طباطبايي رحمته الله عليه، درخصوص لزوم معرفت امام زمان(عج) سؤال شد كه مقصود از معرفت امام زمان كه در روايت «من مات ولم يعرف امام زمانه، مات ميته جاهليه »8 يعني: هركس بميرد و امام زمانش را نشناسد مانند مردم زمان جاهليت مرده است. چيست؟ كه ايشان در جواب فرمودند: «يعني امام عليه السلام را مفترض الطاعه بداند چنان كه در روايت ديگر به اين معني تفسير شده است. وگرنه اسم و شخص امام عليه السلام را كه كافر و مؤمن مي دانند و شناختن امام زمان(عج) به عنوان مفترض الطاعه تحقق نمي يابد مگر اين كه امام سابق و نصب او را نص از امام سابق بشناسد و اگر به يكي از ائمه عليهم السلام معرفت نداشته باشد معرفت او كامل نخواهد بود.»9

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: